Kaiser
Procopius Anthemius (12. April 467 bis 11. Juli 472) wurde durch oströmische Unterstützung eingesetzt und war dem oströmischen
Kaiserhaus familiär verbunden. Er ist daher in den fünfzig vom oströmischen
Kaiser Leo I. zwischen 467 und 472 erlassenen Gesetzen in dreissig namentlich
in der Inskription erwähnt. Es dürfte sich um eine gängige Praxis gehandelt
haben und die fehlenden Inskriptionen auf mangelhafter Tradierung beruhen.
I De
mulieribus quae se servis propriis vel liberties iunxerunt et de naturalibus
filiis
21.2.468
Text:
Impp. Leo et
Anthemius aa. Luperciano praefecto praetorio. Humano generi et fluctuantibus rebus
mortalium una post deum ratione consulitur, si adversorum ingruentium procellis
occurrat saepius nostra serenitas. Nec dubium est inminui materiam
conversationis humanae, nisi conponat providum regentis imperium quidquid per
se non potest impetrare mortalitas: eritque ita magis florida ac tranquilla
civilitas, si circa inprovisos hominum casus excubet circumspecti principis
favor. Iulia quaedam preces nostris fundit altaribus adstruens cum eo sibi
matrimonium contigisse, qui familiae quidem suae servus extiterit, sed
libertatem morum claritate meruerit, exoratque nostri numinis maiestatem, ne
sibi noceat, quod venerabilis sanctio Constantini dominam servorum suorum
conplexibus inflammari districtissimo rigore non patitur: incongruum quippe
existimans in suo casu de servorum coniunctionibus constituta tractari, cum
ipsa non servo nupserit, sed liberto; praecipue nuptias suas in culpam venire
non posse, quod de libertorum consortiis prohibendis evidens ... nihilominus
aestimari quidquid antehac lex ulla non vetuit. 1. Geminatam igitur causam
huiusmodi casibus consulendi repperit nostra serenitas, ut nec confirmatio
subtrahatur de suscepto quasi errore nutantibus et honeste ac probabiliter
constituta sine aliqua deinceps ambiguitate serventur. Primum igitur edictali
decernimus sanctione, ut matrimonia, si quae usque ad secundum numinis nostri
consulatum similia probabuntur inisse coniugia, legitima firmitate non careant,
sed hanc quoque munificentiam nostrorum fascium securitati suae adfuisse
laetentur, ut, si quae sunt feminae, quae pro nobilitate natalium de eiusmodi
forsitan consortio quicquam verentur, superfluum pondus iniusti timoris
abiciant nec se non licito quasi fecisse formident, quae nulla nunc usque ad
liquidum iura vetuerunt: ita ut cum libertis suis iustas nuptias contraxisse
videantur natique et nascendi ex his liberi nullam umquam de parentum suorum
coniunctione sustineant quaestionem, sed matris ac patris hereditatem legum
more percipiant. Ipsi quoque, inter quos huiusmodi est contractus societas,
testandi inter se invicem vel succedendi sibi iuxta formam iuris licentiam non
amittant neque quicquam matrimonii gratia a ceteris discrepare credantur, de
quibus ante hanc nostri numinis sanctionem nihil legum scita praescripserint.
Et re vera principalis gratiae est eruere suis casibus suspicaces mortalium
mentes, ne sibi non licuisse, quod nemo prohibuerat, arbitrentur, universorum
quoque notitiam evidenter instruere, ne sibi fas esse quisquam existimet, quod
fas esse non patimur. 2. Ex hoc ergo nostrae clementiae consulatu decorem
publicum augere cupientes cum servis et libertis dominas et patronas ineundi
matrimonia facultatem habere prohibemus, ne insignium familiarum clara
nobilitas indigni consortii foeditate vilescat et, quod splendore forsitan
senatoriae generositatis obtinuit, contractu vilissimae societatis amittat aut
undo tantum ingenuae libertatis fulgore perspicuum genus in femina inpudentior
conplexus inminuat: ea sine dubio cautione valitura, ut de consortiis servorum
perpeti firmitate servetur quidquid divus Constantinus venerabili sanctione
constituit. 3. Circa eas vero, quae in libertorum suorum abhinc vota
convenerint, custodiri in aeternum duratura lege sancimus, ut coniunctio vetita
ne nomen quidem matrimonii sortiatur, sed ad inlicita consortia execrabiliter
adspirantes publicatione omnium facultatum et perpetua deportatione plectantur:
his, qui ex huiusmodi societate nascuntur, non solum iure, sed et vocabulo liberorum
privandis, servili quoque condicioni probabiliter addicendis, ita ut in his
dominium sibi noster fiscus usurpet. 4. De coniunctionibus sane ancillarum
et libertarum nec non de naturalibus liberis quoquomodo procreatis
procreandisve inter omnes decernimus custodiri, quod divorum retro principum
saluberrima constituta sanxerunt, Luperciane parens karissime atque amantissime.
Inlustris igitur et praecelsa magnificentia tua saluberrimam sanctionem ad
omnium notitiam pervenire edictorum divulgatione praecipiat, ne cui supersit ignorationis
auxilium, quominus caute quae sunt decreta serventur. Dat. X. kal. mart. Romae, d.n. Anthemio a.
cons. Accepta id. mart. Romae, ipso a. cons.
Inhalt: Nachkömmlinge von Frauen,
die ihre eigenen Sklaven oder Freigelassenen geehelicht haben, haben den Status
als Servilen (Sklaven).
II De
confirmatione legum Dominum Nostri Leonis Augusti
19.3.468
Text:
Impp. Leo et
Anthemius aa. Luperciano praefecto praetorio. Ad consultationem clementiae nostrae
dominus et pater meus princeps sacratissimus Leo super his, quae indulgentia
principalis in diversos iam contulit vel processu temporis largietur, certum
huius legis venerabili sanctione constituit, quod sub sacris suae perennitatis
apicibus ad nostram quoque scientiam destinavit; quoniamque mundanis conpendiis
proficit, ut circa regendum utrumque orbem id praecipue custodiendum credamus,
quod deliberatio communis elegerit, legem defaecatam libenter amplexi, quo ad
omnes tam saluberrima constituta perveniant, sub hac pragmatica iussione ad
amplitudinem tuam censuimus dirigendam, Luperciane parens karissime atque
amantissime. Inlustris igitur et praecelsa magnificentia tua venerabilia
constituta propositis divulgabit edictis, ut nullius praetereat notionem, quod
in aeternum valere serenitas nostra decrevit. Dat. sub die XIIII. kal. april. Romae, d. n.
Anthemio a. cons. Actum sub die eodem.
Inhalt: Da nach dem Tode des
Kaisers Libius Severus der Thron in der westlichen Reichshälfte vakant war - es folgte ein 20-monatiges Interregnum
während dessen der Magister militium (Heermeister) Ricimer de facto die
Alleinherrschaft führte - war es notwendig geworden einige vom Kaiser der
östlichen Reichshälfte, Leo I., zwischenzeitlich erlassen Gesetze in Geltung zu
versetzen.
III De bonis
vacantibus
Über herrenlose Güter
19.3.468
Text:
Imp. Leo et
Anthemius aa. Imperatoriae maiestatis est ex praesentibus causis etiam futuris
providere temporibus et reserata ambiguitate sequenda decernere. Nam cunctorum
census vocatur in dubium, si per licentiam principalem iura dominorum suam non
habeant firmitatem. Itaque nos, quibus totius mundi regimen commisit superna
provisio, et iuris regulam et aequitatis rationem volumus custodiri. Pius ac
triumphator semper Augustus filius noster Anthemius, licet divina maiestas et
nostra creatio pietati eius plenam imperii commiserit potestatem, tamen
prudenti et cauta, qua pollet, aequitate per sacros adfatus nos credidit
consulendos adserens in Italiae partibus multa exorta negotia ex donationibus,
quas de alienis rebus principes contra legum cauta fecere. Nam ut quisque vel
meruit vel precatus est, de imperatoria veluti largitate plurima et magna
detentat; emergunt autem personae, quae plerumque praedia vel res aliquas sui
iuris adserant esse, quas ex principis munificentia diversi inlicito titulo
quaesierunt. Nam saepe ea, quae caduca dicebantur et donata sunt, consanguineus
eius, qui sine herede putabatur, emergens reposcit; vel de captivitate liberati
iure postliminii, quae sua vel propinquorum fuerant et aliis a principe
concessa sunt, reddi sibi iure desiderant adstruentes secundum sacratissimas
constitutiones legitimum sibi auxilium suffragari. Et cum rea aliqua vindicatur
a possessore, cui domus venerabilis aut donatione contulit aut venditione vel
commutatione aut ultima voluntate transfudit quam scilicet iniuste aut minus
idonee e contractu forsitan possidebat: utrum iure communi, quod petitor
probavit suum, recipiet an praeter leges, quibus omnes utuntur, circa
donationem regiam pronuntiandum erit, ut factum principis vel in aliena re
donata aut vendita conprobetur? Nam cum de huiusmodi controversiis ab
amplissimis cognitoribus tractaretur, prolata est constitutio de codice
Theodosiano sub titulo 'de bonis vacantibus', qua divus Constantinus cavit, ut,
si rem, quam princeps donavit, suam quisque potuerit adprobare, non eam
recipiat, sed eo, cui donata est, firmiter possidente princeps petitori
extrinsecus qua voluerit ratione succurrat. Haec cum nostris insinuarentur
sensibus, relectis gestis, quae ad nos a filio nostro serenissimo principe sub
praedicta consultatione directa sunt habita inter procuratores Domninae et
Fortunati inlustrium personarum, serenitas nostra, cui cordi est in dies
singulos consultiore tractatu et meliore deliberatione generi humano
prospicere, satis putavit incongruum, ut tanta rebus negotiisque confusio vel
iniquitas innectatur et unicuique suis uti non liceat neque pro suorum defensione
legitimum habere tutamen, sed in arbitrio sit forte subripientis facilis et
iniusta nonnumquam regiae donationis auctoritas et ut aliis iusta possessione
fraudatis alii liberalitate iniusta ditentur, cum et ipse titulus supradictae
constitutionis, unde consulta est nostra clementia, de vacantibus tantum, non
de omnibus bonis atque substantiis evidenter loquatur. 1. Hac igitur in perpetuum
valitura lege sancimus, ut, si quidem de bonis re vera vacantibus imperator
aliquid pro sua liberalitate donaverit, hoc perpetuam obtineat firmitatem et
nemo calumniam patiatur de re, quam principalis in eum liberalitas iure
contulerit: sin autem aliquis rem suam, sive tamquam vacantem sive alio
quolibet titulo donatam, cupit repetere eamque sui iuris esse vel ad se devolutam
ex legitima successione monstraverit, communi legum fruatur auxilio nec ex
ulla, licet imperiali, donatione seu commutatione vel ex aliqua cuiuslibet
contractus specie contra generale praesidium omnino laedatur, sive etiam a
retro principum aliquo beneficium adserat sibi esse delatum, sive post aliquid
tale fuerit subsecutum. 2. Hanc igitur constitutionem in causa etiam Domninae
et Fortunati inlustrium personarum, quae huic legi praestitit occasionem,
valere praecipimus, ut communi iure Cesiana massa, de qua quaeritur, praedictae
Domninae inlustri feminae restituatur. Neque enim aliud imperatoriae maiestati,
cui semper debet aequitas inhaerere et vigere iustitia, videtur adcommodum quam
commune ius omnibus reservare subiectis et nihil amplius bonis licere
principibus, nisi quod liceat privatis, et hanc liberalitatem praetendere, quae
legibus et aequitate subnixa est, ut nemo se alienis et inlicitis ditatum
laetetur, nemo bonis propriis defleat esse se privatum, Luperciane parens
karissime atque amantissime. 3. Inlustris igitur et magnifica auctoritas
tua, quae hac saluberrima, lege serenitas nostra constituit, observari et ad omnium
notitiam edictis ex more propositis iubeat pervenire. Dat.
XIIII. kal. april. Romae, d. n. Anthemio perpetuo aug. II. cons.
Inhalt: Herrenlose Güter fallen dem
Kaiser anheim, frühere Besitzer haben ein Klagerecht, wenn die Güter zu unrecht
für herrenlos erklärt wurden
Dieses Gesetz wiederholt im wesentlichen ein vom oströmischen Kaiser Leo I. erlassenes Gesetz.