Veröffentlicht wurde der Codex 438/439.
Dieses Gesetzeswerk wurde auch in der westlichen Hälfte des Römischen Reiches in Geltung versetzt.
Für nach Erlass des Codex erlassene Gesetze wurde bestimmt, dass der west- und oströmische Hof sich die entsprechenden Gesetze zusenden, damit diese im Gesamtreich Geltung hatten.
Auch nach Erstellung des Codex endete die Gesetzgebungstätigkeit der römischen Kaiser nicht, es gab zahlreiche nachfolgende Gesetzesakte (Novellae) von denen diejenigen des Kaisers Valentinianus III. dem kundigen juristischen Publikum bekannt sind.
Weit weniger bekannt ist, dass auch in der Folgezeit die oftmals im Schatten der Heermeister (Magister militium) regierenden Augusti, weshalb auch vom Zeitalter der „Schattenkaiser“ gesprochen wird, noch einige Gesetzgebungstätigkeit entfalten.
Leider ist nicht bekannt, ob die kurzlebigen letzten vier Kaiser des weströmischen Reiches - mit Ausnahme eines Gesetzes des Kaisers Glycerius - noch eine eigene Gesetzgebungstätigkeit entfalteten, von einigen ihrer Vorgänger sind aber in einem Zeitraum von zwei Jahrzehnte in verschiedenem Umfang Gesetzeswerke auf uns überkommen.
Hirbei spielt eine entscheidende Rolle, dass in Anbetracht der außenpolitischen Probleme, die sich durch die Wanderungsbewegung und Landnahme der germanischen Völker auftaten, die das Hauptaugenmerk der westlichen Augusti beanspruchten, innenpolitsche Probleme hintangestellt wurden.
Zum anderen sind die kurzen Herrschaftszeiten der jeweiligen Kaiser und vor allem der Überlieferungszufall zu berücksichtigen. Teilweise wurden die Kaiser der westlichen Reichshälfte vom Hof in Konstantinopel nicht anerkannt, so dass die Gesetze nicht an den oströmischen Hof gelangten und in den oströmischen Quellen daher nicht tradiert wurden.
Auch wenn oftmals tradiert wird, dass die Gesetzgebungstätigkeit der Kaiser des weströmischen Reiches mit Kaiser Anthemius ein Ende gefunden habe, so ist dies falsch.
Es ist zwar zuzugestehen, dass die späten Kaiser aufgrund ihrer kurzen Regierungszeiten und der desaströsen innenpolitischen Lage kaum Zeit für eine Gesetzgebungstätigkeit gefunden haben, gleichwohl ist ein Gesetz des Kaisers Flavius Glycerius (3. März 473 bis etwa Juni 474)
auf uns gekommen. Dies wohl aufgrund des kirchenfreundlichen Inhalts des Gesetzes, wobei Kaiser Glycerius ohnehin eine sehr kirchenfreundliche Politik betrieb.
Bezeichnenderweise wurde er nach seiner Absetzung Bischof von Salonae in Dalmatien.
Für die rechtsgeschichtlich interessierten hier der Text:
Impp. Glycerius et Leo AA. ad Himelconem V.C. Praefectum praetorio Italiae contra ordinationes simoniacas.
Supernae maiestatis admonitu nostri ortu imperii nihil prius deuit ordinari, quam ut Christianae religionis sacrosancta mysteria reverentia maiore colerentur : quia ambigi non oporet, deum universitas auctorem tanto magis fovere martalia, quanto purior cuktus per innoncentiam sacerdotum divina suspexerit. Iamdudum etenim adolescentibus vitiis clericorum, adhuc in privatae vitae conversatione degentes probavimus, episcopatus pro parte maxima non impetrari meritis, sed pretiis comparari : quod indecora cupiditas in usum redacza, quasi licitum fecerat iam videri. Ademtum est studium bonae conscientiae, fectique id, quod de deo sperare debuit, ad pecuniam et exactionem vocare. Hinc natum est, ut antistitum reverentia magis potestas saeculii putaretur, tyrannopolitas esse se malint, qui vocabantur antistites ; ac religione neglecta, sub hominum patrociniis constituti, publica magis quam divina curarent, hoc ipso perpetuitatis privilegio delictorum suorum impunitate gaudentes, ecclesiarumque opes, quas mali propositi dedecora protegentes, pauperum dicunt esse divitias, studio veluti cuiusdam administrationis auferrent, aliis in praesenti dando praemia, nonnullis se chyrographis obligando, vendendoque in quaestum debitoris quod oportebat egentibus prorogari.Unde factum credimus, ut offensa divinitas, quod tot malis progentem tantis, quae transacta sunt, infortuniis fatigaret. Quo auctori, qui ad oblationem sacrificii non iudicio sacrosanctae trinitatis eligitur, sed hominis favore provehitur ? Aut quid huiusmodi episcopi non putent esse venale, qui sancta mysteria subiecere commerciis ? Qua rerum ratione permoti hac mansura in aevum lege sancimus, ut quisquis ad episcopatum personarum auxilio suffragante pervenerit, saeculariter possideat, quod saeculariter fuerit consecutus ; id est ut finitis unius anni metis, noverit episcopatu se esse privandum. Eiusdem sane anni, quo sacerdos vocatur, comes nostri patrimonii ecclesiasticae substantiae moderetur expensas. Is quoque, qui talem consecraverit, aut quicquam pecuniarum ab eo, qui est consecrandus, datum cuilibet promissumve cognoverit, aut callide dissimulandum esse crediterit in eo, quem intelligit, non per puram conscientiam, sed per turpe pretium ad hoc pervenire voluisse, pari de sacerdotio sorte deiectus, similem poenam temerariae consecrationis exsolvat : argiendi hoc latens facinus non solum his, qui in ecclesia constituti sunt, verum etiam quibuscunque nostrae religionis hominibus facultate permissa, scituris omnibus, qui obiecta potuerint edocere, praemim se pro nostro arbitrio sanctae accusationis habituros. Cives quoque uniuscuiusque urbis, quos ad acclamationes ambientium non personae dignitas, quae petenda est, sed venalitas punienda sollicitat, sciant se patriae, cui tam male consulunt, habitatione pellendos, ac tautum de suis facultatibus eruendum, fiscoque nostro esse promissum. Facessat igitur ab ecclesiis foeda pariter ac profana licitatio : internuntii turpis pretii conquiescaut. Coelestia nefas est in auctione constitui. Sacerdotii magnum, ut dictum est, opus non pecuniis, sed meritis ambiatur ; et secundum priscorum regulam sacerdotum quantitas poscentium et qualitas ponderetur, vita inspiciatur electi. Nimis enim detestabile est, ut quilibet ad episcopatus apicem illicta corruptione venturus, ecclesiae facultates, quarum dispensator magis debet esse quam dominus, prius paene quam adipiscatur exhauriat. Quibus nostrae serenitatis et pravorum mentes putamus comprimi, et ad maioria studia virtutum bonas conscientias incitari. Illud quoque de iustitia omnipotentis dei ac pietate dubitare non possumus, facilius nos divinis uxiliis protegendos, cui per innocentes et probatos episcopos omnipotentiae iuvamina postumenus, Himelco, parens carissime afque amantissime. Unde illustris et praecelsa magnificentia tua hanc serenitatis nostrae legem, quae et sacerdotes sacrosanctae religionis corrigit et ministros, propositi a te edicti programmate per omne nostri corpus vulgabit imperii. Et manu divina : Vale Himelco, parens carissime atque amantissime.
Datum V. Id. Mart. Ravennae, Domino Leone perpetuo Augusto V. Cos.
Datum V. Id. Mart. Ravennae, Domino Leone perpetuo Augusto V. Cos.
Felix Himelco PP., Dioscurus, Aurelianus, Protadius VV.CC.PP.DD.
Quemadmodum Dominus noster invictissimus princeps Glycerius pro beatitudine saeculi melioris et suorum correctione maortalium, ne quid in supernae maiestatis deinceps ex sacerdotali ordinatione tentaretur iniuriam, ac bonae conscientiae meritum nummarii fieret causa auffragii, edictalibus inhibendum crediderit constitutes, semonis regii in antelatis praefulget oraculis, scilicent ut quae divina sunt, mundanis suffragiis non inventur, quatenus licitatione summota sublatisque piaculis delictorum, sacerdotales infulas optimae conscientiae norma possideat, ne quae religionis erogrationibus, ad conciliandam videlicet divinae clementiae maiestatem proficere debuissent, ad instar saecularium administrationum in patrociniorum acquisitionibus funderentur: quod profecto ad alimoniam pauperum mens devote supernae maiestatis, et non avara contulaerat. neque enim quispiam profanae intentionis existeret, qui mente sacrilege abhorrere tam religiosa debeat constituta sacerdos, nisi qui de suae pollicitationis conscientia voluerit confiteri. Ut enim haec, quae decreta sunt, praedicabilibus moribus placitura cinfidimus, ita deteriores mentes ex his, quae salubriter definite sunt, non dubitamus offendi. Proinde hoc edictali programmate universitatem duximus commonendam, ut ab illicitis deinceps se ambitionibus suffragiisque summoveant, ne necesse sit cum obligatione propriae conscientiae, quam divinae maiestati interest simper obnoxiam detineri, iuxta sacratissima, constituta poenam proprii subire peccati.
Datum III. Kal. Maii Romae.
Eine Übersetzung ins Deutsche stelle ich gerne zur Verfügung, bitte kontaktieren Sie mich.
Quemadmodum Dominus noster invictissimus princeps Glycerius pro beatitudine saeculi melioris et suorum correctione maortalium, ne quid in supernae maiestatis deinceps ex sacerdotali ordinatione tentaretur iniuriam, ac bonae conscientiae meritum nummarii fieret causa auffragii, edictalibus inhibendum crediderit constitutes, semonis regii in antelatis praefulget oraculis, scilicent ut quae divina sunt, mundanis suffragiis non inventur, quatenus licitatione summota sublatisque piaculis delictorum, sacerdotales infulas optimae conscientiae norma possideat, ne quae religionis erogrationibus, ad conciliandam videlicet divinae clementiae maiestatem proficere debuissent, ad instar saecularium administrationum in patrociniorum acquisitionibus funderentur: quod profecto ad alimoniam pauperum mens devote supernae maiestatis, et non avara contulaerat. neque enim quispiam profanae intentionis existeret, qui mente sacrilege abhorrere tam religiosa debeat constituta sacerdos, nisi qui de suae pollicitationis conscientia voluerit confiteri. Ut enim haec, quae decreta sunt, praedicabilibus moribus placitura cinfidimus, ita deteriores mentes ex his, quae salubriter definite sunt, non dubitamus offendi. Proinde hoc edictali programmate universitatem duximus commonendam, ut ab illicitis deinceps se ambitionibus suffragiisque summoveant, ne necesse sit cum obligatione propriae conscientiae, quam divinae maiestati interest simper obnoxiam detineri, iuxta sacratissima, constituta poenam proprii subire peccati.
Datum III. Kal. Maii Romae.
Eine Übersetzung ins Deutsche stelle ich gerne zur Verfügung, bitte kontaktieren Sie mich.